Çocuk ve Oyun + Atık ve Eğitim
Veli Arslan (makara design studio) x Zahide Genç (Tosy Toys)
Veli: Merhaba, ben Veli Arslan. Marmara Üniversitesi GSF İç Mimarlık bölümü mezunuyum ve İleri dönüşüm ile ilgileniyorum. Makara Design Studio isimli bir stüdyo geliştirmeye çalışıyorum ve burada atık malzemeler ile çalışarak mobilya-mekan tasarımları yapmayı, ileri dönüşüm gündemi üzerine çalışmayı düşünüyorum.
ALİKEV’in desteklediği “Gençler Ne Der?” isimli gençlerin gündemini görünür yapmak istediğimiz bülten hazırlıyoruz. Sizin işlerinizi gördüğümde etkilendim çünkü atık malzeme ile küçük ölçekte estetik, temiz ve en önemlisi öğretici ürünler tasarlayıp üretiyorsunuz. Okuyucularımızın da seni tanıyabilmesi için öncelikle kendinden bahsedebilir misin?
Zahide: Merhaba, ben Zahide Genç. Tosy Toys isimli ileri dönüştürülmüş bebek kitapları ve oyuncakları tasarladığım ve şimdilik üreticisi de olduğum bir markam var. Hem bebeklerin duyusal gelişimlerini destekleyecek tasarımlar yapmayı, hem de çok fazla kaynak tüketmeden üretmeyi amaçlıyorum. Baskı hatalı kumaşlar, kartela kumaşları, giyilmemiş kıyafetler gibi gün sonunda atık olarak nitelendirilebilecek malzemelerden üretim yapmayı tercih ediyorum. Aynı zamanda çocuklara dönüşüm bilincini aktarmak için atölyeler ve çeşitli çalışmalar yürütüyorum.
Veli: İleri dönüşüm ile nasıl tanıştın ve ilk tasarımların nasıl gelişti?
“Aslında ileri dönüşüm hep hayatımda olan bir şeymiş ve ben çok sonra bunun ileri dönüşüm olduğunu öğrendim. Ben çocukken annem dikiş dikerdi, kalan hiçbir parça atılmazdı ve mutlaka değerlendirilip başka bir şey olarak kullanılırdı.”
Zahide: Aslında ileri dönüşüm hep hayatımda olan bir şeymiş ve ben çok sonra bunun ileri dönüşüm olduğunu öğrendim. Ben çocukken annem dikiş dikerdi, kalan hiçbir parça atılmazdı ve mutlaka değerlendirilip başka bir şey olarak kullanılırdı. Mesela anneannemden kalan bir örtü var, küçük kumaş parçalarını elinde dikerek kırk yama yapmış ve zamanında çaydanlık, tencere örtüsü olarak kullanmış. Sonra anneme kalmış ve annem de kızım bebekken onu ziyarete gittiğimizde oynayabilsin diye altına sererdi. Ayrıca çok güzel bir örtüydü. Bir sürü farklı desen ve doku vardı. Tam bir duyu gelişim minderi. Mesela oyun minderlerimin tasarım ilhamı buradan geldi diyebilirim.
Benim ilk tasarımım bir bebek kitabı. İlk prototipleri kızıma hamileyken yaptım ve çok da başarılı değillerdi açıkçası. Bebekkuş’u geliştirip üretebilmem iki yıldan fazla sürdü. Pandemi ve minik bir bebekli hayatın bana kattığı bir hikaye diyebiliriz. Bir bağlanma ve ayrılma hikayesi var kitapta. Bebekkuş yuvadan uçuyor, dünyayı keşfediyor ve dilediğinde sevgi dolu yuvasına geri dönüyor. Bu hikayeyi anlatabilmek için çok çeşitli dokuda kumaşa ihtiyacım vardı ve top top kumaş almak yerine elimde fazlaca olan giyilmemiş giysiler ve küçük kumaş parçalarını kullanmaya karar verdim. Daha sonra şans eseri bir firmanın kartela kumaşları ve baskı hatalı kumaşlarına ulaştım. Üstelik hepsi tam da ihtiyacım olan desenler ve dokulardaydı. Bu malzemeleri kullanarak üretmeye başladım.
Veli: Ürün tasarımlarının gelişimini etkileyen faktörler ve kişilerden bahsedebilir misin?
“Bebekler ne severler, nasıl oynarlar, nelerle ve nasıl oynamaları faydalıdır? sorularına cevap olacak ürünler tasarlamaya gayret ediyorum.”
“‘bu kitap ne ile yapıldı?’ sorusunun cevabı ‘senin giysinden dönüştürüldü’ olursa çok da güzel olmaz mı ama!”
Zahide: Kızımın gelişimi ve buna bağlı olarak tasarladığım ürünlerin gelişimi birbirine paralel ilerliyor diyebilirim. Tosy Toys benim ikinci çocuğum gibi oldu. Ar-ge çalışmalarımı da çoğunlukla kızımla ve arkadaşlarıyla yaptım. Bebekler ne severler, nasıl oynarlar, nelerle ve nasıl oynamaları faydalıdır sorularına cevap olacak ürünler tasarlamaya gayret ediyorum. Bu sebeple özellikle dokular ve sesleri kullanıyorum.
Bir anı oyuncağı tasarlamıştım ve bundan bahsetmek istiyorum. Çoğu ebeveyn bebeklerinin ilk giysilerini ilerisi için saklar. Bir kutuda veya çerçevede durur ve çocuk büyüdüğünde onun için de çok anlamlı bir anı olarak kalır.
Şöyle bir alternatif tasarım geliştirdim, bebeklerin ilk 1 senesi aşırı hızlı büyüdükleri zaman ve bir çok giysiyi de çok kısa süre giyebilirler. Bu giysilerden kişiye özel tasarlanıp üretilen bir bebek kitabı, oyuncak ve isim garlandı olan bir anı seti. Bebekler bir dönem her şeyin malzemesini ve nasıl üretildiğini soruyorlar, ‘bu kitap ne ile yapıldı?’ sorusunun cevabı ‘senin giysinden dönüştürüldü’ olursa çok da güzel olmaz mı ama! Hem bebek bu kitapla-oyuncakla oynayabilecek hem de minik yaştan itibaren dönüşüm bilincini geleceğe aktarabilmiş olacağız.
Veli: Ürünlerinde hangi malzemeleri kullanıyorsun ve atık malzemeyi nasıl ediniyorsun?
Zahide: Çoğunlukla doğal liflerden elde edilmiş kumaşlar kullanmaya gayret ediyorum ama bazen polyester içerikli kumaşları da değerlendirdiğim oluyor. Bazen çevremden giymediği giysileri verenler oluyor, bazen çeşitli firmaların üretim hatalı kumaşları veya kartela kumaşlarına denk geliyorum. Evde ve ofiste tükettiğimiz kahve ambalajlarımızı da tekrar döngüye alıyorum.
Veli: Peki tasarım sürecin için biraz daha derinleşirsek merak ettiğim bir nokta var. Ürün tasarlayıp ihtiyacına yönelik malzeme araştırması mı yapıyorsun yoksa karşılaştığın atık malzemeler yeni bir ürün tasarımı yapıyor musun?
Zahide: Aslında ikisi birden oluyor. Kitaplar için önce tasarımını yapıp sonra malzeme araştırmasını yapıyordum. Kişiye özel tasarımlar ise malzemeye göre tasarıma ihtiyaç duyuluyor mesela. Malzeme üzerinden tasarladığım ve ar-ge sürecinde olan birkaç ürünüm var şu an. Uzun zamandır yün kullanmak istiyordum ve oyun minderlerinin tasarımını yüne göre uyarlamam gerekti. Çok değişken ve yaşayan bir süreç olduğu gibi yeni üretim süreçleri geriye dönüp tasarımlarda revizeler yapmayı gerektirebiliyor.
Veli: Tasarımı yaptın ve malzemeler hazır. Üretim sürecini nasıl organize ediyorsun ve nelere ihtiyaç duyuyorsun?
Zahide: Üretim sürecini şimdiye kadar iyi idare ettiğimi düşünüyordum. Kendim üretiyordum, her şey kontrolüm altındaydı ancak şimdi yeni üreticilerle çalışmaya başladım ve işler biraz zorlaştı. Hem takvime uygun çalışabilecek hem de güzel iş çıkarabilecek, sürdürülebilirlik üzerine hassasiyeti olan üreticiler bulmakta zorlanıyorum. Aynı değerlerde buluştuğumuz üreticiye ihtiyaç duyduğumu düşünüyorum.
Veli: Devridaim Enstitüsü’nün düzenlediği “Döngüsel Moda Kolektifi” projesine katıldığını biliyorum. Bu projeye katılım sürecinden ve çalışmalarınızdan bahsedebilir misin?
Bir süredir Tosy Toys için daha sürdürülebilir adımlar atmak istiyordum ve Döngüsel Moda Kolektifi ile karşılaştım. Başvuru sürecinden sonra kolektife dahil oldum ve sürdürülebilirlik-döngüsellik alanında önemli kişilerle tanışma, çalışma imkanı buldum. Özellikle bir süredir oyuncaklarımda yün kullanmak istiyordum sadece bakımı zor bir elyaf olduğu için çekincelerim vardı. Kolektif dahilinde Gülen hanımla tanışıp malzemeyi tanımaya başlayınca kullanabileceğimi de anladım. Bu sürecin kattıkları ile önümüzdeki dönemlerde keyifli çalışmalar yapacağıma inanıyorum.
Bu dönemin konusu modadaki kırılgan yapılar ve Hatay’dı. Ben de çalışmalarını hayranlıkla takip ettiğim Emel Hanım’ın barış ipeği ve Hatay sarısı çalışmalarından ilham alarak mini bir çanta koleksiyonu tasarladım. İlerleyen dönemlerde bununla ilgili başka çalışmalar da yapıyor olacağım. Umuyorum ki sunduğumda geniş kitlelere ulaşır ve beğeniyle karşılanır.
Veli: Girişimini geliştirmek için yakın zamanda gerçekleştirmeye çalıştığın projeler veya iş birliktelikleri var mı?
“Çocuklarla birlikte dönüştürmek beni amacıma çok yaklaşmış hissettiriyor ve ebeveynlerden de çok keyifli dönüşler alıyorum.”
Zahide: Çocuklarla birlikte ileri dönüşüm oyuncak yapma atölyesi yapıyordum. Atölye çalışmalarıma da daha çok zaman ayırabilmek istiyorum çünkü çocuklarla birlikte dönüştürmek beni amacıma çok yaklaşmış hissettiriyor ve ebeveynlerden de çok keyifli dönüşler alıyorum.
Bir de benimki gibi gelişmekte olan markalarla iş birliklerim. Çalışmalardan henüz bahsedemiyorum ama çok keyifli işler çıkacağından eminiz.
İlerleyen dönemlerde planladığım doğal içerikli ve dönüşüm odaklı tasarımlarımı da üretebilmek istiyorum, zamanı geldiğinde ebeveynlerle ve miniklerle buluşacaktırlar.
Veli: Aktarımların çok değerliydi. Bizim de atık, ileri dönüşüm ve çocuk eğitimi üzerine tekrar düşünmemizi sağladı. Bu kadar bahsetmişken Tosy Toys’un özenle hazırlanmış instagram hesabının ve e-ticaret sayfalarındaki ürünlerinin mutlaka incelenmesi gerektiğini düşünüyorum:
Çok teşekkür ederim. Çalışmalarınızı keyifle takip ediyor olacağız.